Zijn Planten eigenlijk wel gezond?

Al jarenlang worden we door het Voedingscentrum voorgehouden dat we “twee ons groente en twee stuks fruit” moeten eten.

En ook door onze ouders (en grootouders) is ons altijd verteld dat we ons bord moeten leegeten, dus óók onze worteltjes en spinazie …

Maar hoe gezond zijn groenten en fruit eigenlijk?

Om deze vraag te beantwoorden moeten we eerst een reis terug in de tijd nemen.

Naar schatting bestaan planten al zo’n 700 miljoen jaar op deze aarde. Dat is een aardige poos.

De reden dat planten al die tijd hebben weten te overleven – ondanks de aanwezigheid van talloze bacteriën, schimmels, insecten en dieren – is dat zij ook hun eigen ingenieuze verdedigingsmechanismen hebben om zich te beschermen.

Met andere woorden: planten willen niet opgegeten worden ze proberen op allerlei manieren dit te voorkomen.

Natuurlijk zijn er veel voor de hand liggende voorbeelden te noemen van zichtbare verdedigingsmechanismen van planten:

• De doorns op een roos
• De brandhaartjes op brandnetels
• De harde bolsters om pitten en zaden

Maar naast de zichtbare “fysieke” verdediging van sommige planten, bevatten veel van hen ook onzichtbare verdedigingsmechanismen in de vorm van chemische stofjes die een mogelijke giftige uitwerkingen hebben.

Vaak komen er kook- en bewerkingstechnieken aan te pas om deze giftige stoffen (enigszins) te neutraliseren. Onbewerkte peulvruchten/bonen (dus de harde, niet-geweekte en gekookte versie) behoren tot de schadelijkste en mogelijk dodelijke vormen van plantaardig voedsel dat er bestaat.

Dit geeft natuurlijk te denken of het überhaupt wel wenselijk is om zulke voedingsmiddelen in je dagelijkse voedingspatroon op te nemen.

Wat we zien is dat planten in zekere zin hun eigen natuurlijke pesticiden aanmaken te voorkomen dat ze opgegeten worden. Vaak koppelen we het woord “pesticide” aan een middeltjes dat boeren en groentetelers zélf op groenten spuiten om insecten te weten.

Maar de “grap” is dus dat uit onderzoek in 1990 van de vermaarde professor Bruce Ames bleek dat maar liefst 99,9% van de pesticiden in planten afkomstig zijn van planten zelf! (bron).

En tussen deze natuurlijke pesticiden en chemicaliën zitten stofjes waarvan in dierproeven is aangetoond dat zij mogelijk kanker kunnen veroorzaken. En dit zijn dus geen chemisch fabriceerde gifstoffen in spuitbussen. Nee, dit zijn gewoon stofjes die van nature voorkomen in planten.

In dit artikel gaan we een aantal van de meestvoorkomende natuurlijke chemicaliën in planten bespreken. Een andere benaming voor deze stoffen is “antinutriënten”.

Oxaalzuur

Oxaalzuur wordt voornamelijk in (groene) bladgroenten aangetroffen. Ook kan dit antinutriënt in sommige vruchten, noten en zaden voorkomen. Ze kunnen, vooral wanneer ze in grote hoeveelheden worden genuttigd, leiden tot gezondheidsproblemen.

Eén van de meest voorkomende problemen zijn nierstenen, die vaak bestaan uit oxaalkristallen. Dezelfde kristallen hebben een stekelige, scherpe structuur en kunnen daarmee ook zorgen voor irritatie in het spijsverteringskanaal. Daarmee kunnen ze op den duur leiden tot een lekkende darm.

Lectines

Lectines zitten vooral in granen, peulvruchten en aardappels.

Wanneer deze voedingsmiddelen onbewerkt worden gegeten dan kunnen ze schade toebrengen aan het darmkanaal. Het resultaat? Lekkende darm (en mogelijke aandoeningen die voortvloeien uit de lekkende darm).

Door middel van verschillende kooktechnieken (zoals weken, koken en fermenteren) toe te passen op granen, peulvruchten en aardappels kunnen lectines (grotendeels) onschadelijk worden gemaakt. Dit geeft te denken of peulvruchten en granen wel als natuurlijke voeding voor de mens moeten worden beschouwd.

Glycoalkaloïden

Glycoalkaloïden komen met name voor in nachtschadeplanten zoals paprika, tomaten, aubergines en aardappelen. Er zijn onderzoeken waarin de aanwezigheid van glycoalkaloïden in voedingsmiddel wordt geassocieerd met symptomen van prikkelbaredarmsyndroom.

Goïtrogenen

Voedingsmiddelen zoals soja en kruisbloemige groenten (bloemkool, broccoli, boerenkool) bevatten goïtrogenen. Dit zijn stofjes die de werking van de schildklier kunnen ontregelen.

Net zoals bij lectines lijkt het erop dat het koken van deze groenten een deel van de goïtrogene werking vermindert. Maar dat neemt nog steeds niet weg dat er vraagtekens geplaatst kunnen worden bij de aanwezigheid van kruisbloemige groenten in een gezonde eetwijze voor de mens.

Cyanogenische Glycosiden

Je hebt vast wel eens van cyanide gehoord. Precies, de bekende gifsoort. In de natuur komt cyanide ook voor in de vorm van cyanogenische glycosiden. In voedingsmiddel zoals amandelen, lijnzaad, cassave en pitvruchten zoals kersen, perziken en abrikozen.

Met name het eten van veel cassavewortel kan leiden tot een overmatige cyanide inname. Blootstelling aan grote hoeveelheden van deze stof worden in verband gebracht met chronische aandoeningen zoals een verstoorde schildklierfunctie en mogelijke neurologische aandoeningen.

Fytinezuur

Fytinezuur zit in granene, noten, zaden en peulvruchten.  Ze kunnen bijdragen aan het onstaan van mineraaltekorten in het lichaam, doordat fytinezuur zich bindt aan deze mineralen. Denk aan zink, calcium, mangesium en ijzer.

Een gebrek aan deze mineralen kan leiden tot verschillende aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, depressie, onvruchtbaarheid, impotentie, haarverlies en een verslechter immuunsysteem.

Betekent dit dat je meteen bergafwaarts zult gaan wanneer je een handje noten eet of brood? Nee.

Waar het om gaat – zoals met veel van de antinutriënten in deze lijst – is dat je het niet dag in, dag uit binnen wil krijgen. Tekorten in mineralen en vitaminen ontstaan doorgaans niet abrupt, maar vaak gedurende een lange periode.

Op deze manier kun je de werking van een antinutriënt als fytinezuur ook beschouwen.

Proteaseremmers

De naam zeg het al: deze stofjes remmen de werking van protease.

Proteasen zijn enzymen die betrokken zijn bij de vertering van eiwitten. Proteaseremmers zijn met name terug te vinden in peulvruchten (met name soja).

Doordat deze stofjes de vertering van eiwitten kunnen bemoeilijken worden ze in verband gebracht met een verstoring van het groeiproces in kinderen.

Flavanoïden

Flavanoïden geven kleur aan vruchten en planten. Ze komen voor in citrusvruchten, blauwe bessen, cacao, uien en bananen.

Onderzoeken tonen aan dat deze stofjes mogelijk een gunstige uitwerking hebben op de gezondheid, mits ze in kleine hoeveelheden worden geconsumeerd. In grotere hoeveelheden worden flavanoïden echter in verband gebracht met genetische mutaties en verstoring van de hormoonhuishouding.

Saponinen

Sommigen saponinen zorgen voor activatie van het immuunsysteem, waardoor een chronische lage graad ontsteking ontstaat. Een ontstekingsbeeld dat onder andere kan zorgen voor auto-immuunziekten, gewrichtsklachten en cardiovasculaire aandoeningen.

Ook is aangetoond dat ze kunnen leiden tot spijsverteringsproblemen, schildklierproblemen en beschadiging van rode bloedcellen.

Ook hier rijst de vraag… wil je dit wel in je voeding hebben zitten?

Salicylaten

Salicylaten komen voor in onder andere verschillende fruitsoorten, groenten, koffie, tee, noten, kruiden en honing.

Wanneer iemand een gevoeligheid heeft voor salicylaten dan kunnen er astmatische klachten optreden,  alsmede darmproblemen en diarree.

 

Je ziet het. Het is toch aan aardig lijstje aan antinutriënten dat je via de zogenaamde gezonde groenten binnenkrijgt.

En natuurlijk, uiteindelijk kan ALLES giftig zijn, afhankelijk van de hoeveelheid die je eet. En dat is in zekere zin ook zo met deze antinutriënten. Je gaat niet dood als je een stronkje broccoli eet.

Maar waar je wel bij stil hoort te staan is het effect van deze stofjes als je ze jarenlang dag in, dag uit op je bord hebt liggen. Structureel plantaardige chemicaliën op je dagdagelijks menu hebben staan kan op de langere termijn consequenties hebben voor je gezondheid.

Wat zijn jouw ervaringen met het eten of juist het schrappen van bepaalde plantensoorten?

Laat het me weten in een reactie onder dit artikel!